عصر جاهلیت4
تعریف جاهلیت
بامراجعه به لغت نامه ی عرب می یابییم جاهلیت عبارت است از آداب ورسوم زشت وناپسندی که فردیا گروهی براثردورماندن ازدانش وعلم ودست نیافتن مردم به عالم بدان مبتلا می گردند.بنابراین زمان قبل ازبعثت رسول معظم (صلی الله علیه وآله وسلم)دوران جاهلیت گفته میشود به این مناسبت که در فاصله ی بین بعثت حضرت ابراهیم وموسی وعیسی تابعثت پیامبراسلام مردم گرفتار خوی ها وروش های ناپسند جاهلانه گشتند.
درکتاب لغت مجمع البحرین چنین آمده
ألجاهلیة:الحالة التی کانت علیهاالعرب قبل إسلام من الجهل بالله ورسوله وشرایع الدین والمخافرة بالآباءالانساب واکبروالتجبروغیرذلک
جاهلیت به حالت عرب قبل ازاسلام گفته میشود که از شناخت پروردگارمتعال وپیامبروآیین او باز مانده وبر یکدیگر وبه خاطرپدران ونیاکان افتخار می نمودوبه خودخواهی وخودبزرگ بینی وامثال آن گرفتارشده بود
درکتاب المنجد چنین آمده است
الجاهلیة حالةالجهل,الوثنیةفی البلادالعرب قبل الا سلام
جاهلیت عبارت است ازروش جاهلانه همانند دوگانه پرستی که درمیان عرب قبل از اسلام موسوم بود
درلغت نامه دهخداچنین آمده
حالت نادانی......زمانه ی قبل ازاسلا،مکه عرب درآن جهل می داشته اندبه خداورسول وی وشرایع دین ومانند آن.....پیش ازآمدن مسلمانان .....حضرت رسول(صلی الله علیه وآله وسلم).....زمانه ای که پیش از زمان حضرت رسول(صلی الله علیه وآله وسلم) بودکه قبایل عرب بت ها را می پرستیدند....و زمان قبل از بعثت راگویند وبه قول بعضی زمان قبل ازفتح مکه راجاهلیت نامند....به هر حال تمام این ها معانی جاهلیت است هرچند کلمه ی جاهلیت رابیشتر برحالات اعراب پس از اسلام اطلاق کنند چه آنان در بسیاری از اعمال واحکام خود به نهایت جهالت به سر می بردند
باتوجه به آنچه گفته شد دوره جاهلیت محدوده ی زمانی ومکانی نیست واگر به دوران قبل از بعثت پیامبر جاهلیت گفته می شود تنها اختصاص به آن دوران ندارد بنابراین آنچه درکلمات بعضی از نویسندگان ویا گویندگان دیده وشنیده می شود که دوران جاهلیت را منحصر به زمان قبل از بعثت واز جهت محدوده ی مکانی وزمانی منحصر به بخشی از عربستان معرفی نمودهاند صحیح نبوده وبالغت هماهنگی ندارد البته مردم قبل ازبعثت پیامبر که براثر جهالت ونادانی ، گرفتار زشتی ها وآلودگی ها بودند، اوضاع اشفته ونابسامان آن ها درنقاط گوناگون دنیای آن رو ز یکسان نبوده ،بلکه برخی از جوامع ،منحط ترو عقب مانده تر از دیگران بودند وبرخی از جهت فرهنگی از دیگران
پیش تر ومتمدن تر بودند ،از کلمات پر ارج مولی الموحدین امیرالمومنین علی (علیه السلام)ودیگر امامان به خوبی به دست می آید وتاریخ نیز گواهی نمی دهد که تمام مردم آن روز دچار آداب ورسوم جاهلیت بودند ودر انحطاط فوق العاده شدیدی به سر می بردندالبته چنان که گفتیم انحراف مردم شدت وضعف داشت
خورشید اسلام چگونه درخشید،محمد باقر علم الهد ی ،چاپ اول تهران ،میقات ،1379
دین مردم در دوران جاهلیت .
بت پرستی دین غالب مردم جزیره العرب بود اما بودند در اطراف که مسیحی یا یهودی بودند به عنوان متثال یهودیان نجران که معروف بودند وهمتچتنین دین یهود که در اطراف یثرب (مدینه)زندگی می ردند از جمله یهودیان خیبر وقبایل یهوودی همتتچونت بنی قینقاع بنی قریظه ...اما بت پرستی کیش غالب مدم جزیره العرب بود آنها خدای یکتا را نیز می پرستیدند اما بت ها را واسطه ای بین خود وخدا قرار می دادند وبرای بت ها قربانیی ونذورات می بردند آنها حتی مراسم حج ابراهیمی را نیز انجام می دادند اما این حج آمیخته با خرافات وبدعت های زیادی بود طواف آنها به دور کعبه همراه با دست زدن وسوت کشیدن بود ،حتی گهگاهی برهنههم طواف می ردند آنها بت های زیادی را به خانه خدا آویزان کرده بودند اما در نهایت نتیجه ای که می گیریم دین وکیش مردم جاهلیت همان بت پرستی بود0
برگرفته از کتاب تاریخ اسلام.
محقق سمانه بناوند- ارشد تاریخ اسلام مرکز معصومیه قم
