نبطیان

 

نبطیان در جنوب فلسطین وشمال حجاز بودند.زبان ارامی را به عنوان زبان نوشتاری خود برگزیدند بدین ترتیب خط نبطی همان خط ارامی است با این تفاوت که تحول یافته خط ارامی قدیم است "کتیبه النماره "در شرق حوران در سا238 م از قدیمی ترین نوشته های نبطی است خط نبطی  شبیه به خط کوفی قدیم است.

توصیف سرزمین نبطیان

سرزمین کوهستانی بی اب ودارای ارتفاعات صعب العبور.

 طبیعت خشن در نبطیان تا ثیر گذاشت .سرسختی خشونت ،جنگ طلبی این محیط صخرها ای  به انها کمک کرد تا در مقابل دشمنان خود ایستادگی کنند جنگهای اشوریان ،ایرانیان،یونانیان توانستند   چیره شوند .یونانیان سرزمین نبطیان را "عربستان صخره ایی" می گفتند .پایتخت نبطیان پترایعنی صخره میباشد.

در قرن  اول قبل از میلاد پترا به  دلیل ثروت زیادی که داشت به صورت مهم ترین مرکز تجاری در جزیره العرب در امد که   توانست  به همسایگان خود {عراق،سوریه ،مصر،یمن }کمک کنند.نبطیان ثروت خود را از طریق راهزنی دریایی وتعرض  به کشتیهای بطلمیوسیان تسلط بر دریای احمر پیدا کنند.

 

راضیه کریمی-ارشد تاریخ اسلام‎-

قبایل عرب

 

کسانی هستند که نابود شده اندفقط نامی از آنها مانده است .                            عرب بائده

هیچ تاریخی از آنها باقی نماده است به جز نقاطی محدود مانند عادوثموروحلسم وجدیس (آنان احتمالاقبل از تاریخ زتدگی می کرده اند.اعرابی که قبل از اسلام منقرض شده اندشایدعادوثمور از این گروه باشند .

عرب باقیه:اینها عرب جنوب یمن هستند ونسب ایشان به رقحطان الیمن بن هودعلیه السلام)می رسد.مشهور ترین قبایل آنها حمیر،سبا،کهلان،مذحج،صلری،آویسوخزرج،غساسنه،المناذره.

عرب مستعربه(عدنیان)اینها از نسل عدنان بن اسماعیل بن ابراهیم علیه السلام هستند مشهور ترین قبایل انهاعبارتند از(قریش،تمیم،هوازن،ثقیف،باهله،عبس وذبیان وبکروعنزه)

جزیرةالعررب همه سامی اندیعنی از نسل سام بن نوح هستند.

باقیه به دو دسته تقسیم می شوند :

1-عرب فحطانی در یمن وسایرنقاط جنوبی ساکن بودندوآنها را عرب امیا می نامیدند.یمنی ها امروز ودردوقبیله اوس وخزرج که در آغاز اسلام دریمن بودندعرب قحطاتی هستند به قحطانی هستندبه قحطانیها اعراب عاربه می گویند زیرااعراب اصلی بودند.عاربه یعنی نزددیکترندبه 4اعراب امیل.اسم فاعل:عرب شد.

عرب عدنای مقیم حجازواطراف آن هستندعدنانیان از فرزندان حضرت اسماعیل هستند.به عدنانیان اعراب مستعربهمی گویندزیرا با هجرت حضرت اسماعیل درجزیرة العرب ساکن شدند.1

1:تاریخ عرب قبل از اسلام - دکترعبد العزیز سالم- مترجم باقر صدری نیا

 

هاجر رحیمی-ارشد تاریخ اسلام

اصحاب الاخدود به چه کسانی گفته می شد

 

قتل اصحاب الخدود النارذات الوقود اذهم علیهاقعود .هم علی ما یفعلون بالموتین شهود

مرگ وعذاب بر صاحبان گودال شکنجه باد،همان گودال های پرآتش وپرهیزم که شعله های عظیم داشت درآن هنگام که درکنار گودال تشنه بودند وآنچه راسنبت به مومنان انجام می دادندتما شا می کردند.1

  معنای لغوی اخدود:به گودال وخندق های بزرگ می گویند- احداث کنندگان خندق وگودال مملوازاتش- یاران خندق2

صفت ذوانوس ولشگروی می باشد                                        صفت اصحاب الخدود  

در زمان ذونواس اخرین پادشاه یهودی قبیله حمیر، در یمن اتفاق افتاده است. وی ابتدا مسیحی بوده وبعدها یهودی شده است. ذونواس قصد داشت با زورمسلک خود رادر سرتاسر یمن رواج دهد.لشکریانش به وی خبر دادند اهالی منطفه ی نجران (درشمال یمن)بر ایین مسیحیت هستند.اوتصمیم گرفت ان ها را با زوروادار به پذیرش ایین یهودکنداما اهالی نجران نپذیرفتند وگفتندما شهادت رامی پذیریم ولی آیین شمارا نه.

ذونواس دستوردادگودال عظیمی بکنندوآن را پرازهیزم کردند.آتش عظیمی بر پا کردند.گروهی رازنده زنده در آتش سوزاندند وبقیه مردم را به شکل فجیعی به قتل رساندندوبرحسب آنچه در تاریخ گفته شد .20هزار نفرراکشتدند.

خبر این قتل عام به گوش قیصر روم رسید وی به پادشاه حبشه دستورداد(نجاشی)تا انتقام خون مسیحیان مومن را بگیرد وی با لشگری مجهز به یمن حمله کرد ولشگرذونواس را شکست داد وذونواس را به قتل رساند.

خداوند متعال قصه ی اصحاب الخدود را در سوره ی بروج آورده وموضوع قصه را با چهار سوگند شروع کرد ه،تا با این قسم های مهم اعلام کند که که کار این ظالمان محکوم است وبرآن نفرت باد.3

عبد ا...بن ثامراازرهبران مسیحی بود که اورا احضارکردبرای اینکه ازدین مسیحیت دست بردارداما او حاضر نشد این کار را انجام دهد.

ذونواس عصایش رابرسر عبد...بن ثامرکوبیدواو را به شهادت رساند.در زمان عمر جنازه ی پیدا کردند که دستش را روی سرش گذاشته، وقتی دستش را از روی سرش برمی دارنداز سرش خون می آیدوقتی دستش را رها می کنند دوباره روی سرش می گذارد وخونش بند می آیدودر دستش انگشتری بود که نقش ا...ربی بر روی ان حک شده بود .اینجا بود که عمر دستور داد جنا زه را همان طور به خاک بسپارند4

1.سوره ی بروج ،آیه4تا7

2.مقاله ی اصحاب الخدود حمید حاجیان پور

3. تفسیرنمونه - مکارم شیرازی- جلد26صفه ی 337

4.سیره ابن هشام

هاحر رحیمی-ارشد تاریخ اسلام

حکومت حمیری دوم (300 -525 م )

 

 موسس:شمریهرعش معروف به"شمریرعش بن ناشرالنعم"

منظوراز"تبع اکبر"که آیه ی 37سوره ی دخان آمده،همین فرد است:اهم خیرام قوم تبع  والذین من قبلهم اهلکناهم انهم کانوامجرمین.   

  بعضی از ناقلان تاریخ میگویند:اوباسپاهش به ارمنستان یورش برد وترک راشکست دادوشهرهای دینور،سنجار و سغدراتخریب کرد.امابی تردیدفتوحاتی که عرب به اونسبت داده اند ،افسانه ای خرافی بیش نیست. 

آنچه ثابت شده این است که اوبسیاری از سرزمینهای جنوب عرب راتصرف کردوبر تهامه تسلط یافت.این اندک پیروزی ها سبب شده که ناقلان افراط  ومبالغه کنند.

نکته ی قابل توجه دیگر در عصرحمیری دوم ،"دوره ی فترت دشوار وغامض "است که این دوره اززمان مرگ  شمریه رعش تااولین تعرض واشغال حبشه ادامه می یابد.خبراشغال یمن توسط حبشه از طریق کتیبه های "اکسوم" به ما رسیده است.

اولین حمله ی حبشیان به یمن متاثر ازعوامل دینی نبوده زیرا پادشاه حبشه مدتهادست از بت پرستی برداشته و  مسیحی شده بود.

دکترجوادعلی معتقداست که عوامل اقتصادی دخالت داشته است.ازنظروی نخستین حمله ی حبشیان در برابر سیطره ی حمیریان برسواحل ازانیا یا به قصد تنبیه حمیریانی است که جرات دست اندازی به تجارت حبشه رابه خودداده بودند

 

منبع: تاریخ عرب قبل ازاسلام : عبدالعزیز سالم

 صفیه سادات باطنی-ارشد تاریخ اسلام

اصحاب الاخدود

 

درتفسیر قمی ذیل جمله (قتل اصحاب الاخدود)آمده که علت نزول این آیه چنین بود که ذونواس مردم حبشه را برای جنگ با یمن به هیجان آورد واوازآخرین بادشاه از دودمان حمیر واز یهودیان بود وبه همین جهت همه مردم دین اورا گرفتندویهدی شدند او خودرا یوسف نام نهاده بود تادر اخر شنید که در نجران بقایایی از مسیحیان باقی مانده اند که بر دین عیسی و حکم انجیلند0اطرافیانش اورا تحریک کردند که به سوی قوم نجران لشگر کشید وانان را به قبول دین یهود وادار سازد0ذونواس با لشگرش حرکت کرده به نجران امد همه مسیحی  مذهبان را جمع کرده وبیشنهاد کرد تا به دین یهود درایندو مردم نبذیرفتند با انان مجادله کرد وباز بیشنهاد  خود را تکرار و مردم رابه قبولآن تحریک نمود و تا جایی که توانست به این کار حرص ورزید اما نبذیرفتند حاضر شدند کشته شوند ولی به دین یهود در نیایند 0ذونواس هم برای از بین بردنشان گودالی براز هیزم درست کردوآتشی عظیم برافروخت وبعضی را زنده  در آتش انداخت وبعضی راباشمشیر کشت ومثله کرد تا جایی که عدد کشتگان وسوختگان به بیست هزار نفر رسید یکنفر از آنان به نام دوش ثعلبان گریخت ونتوانستند اورا بیابند

 قوم عاد

درسوره فجر (التی لم یخلق مثلها فی البلاد)درتفسیر قمی آمده است که قوم عاد مردمی بودند که در یمن فرود آمده(عرب اصیل)ومساکنشان دراحقاف که ریگ باشد وآن رمل عالج ودهنا گفته اند که بین عمان وحضر موت واقع بوده است ودارای زراعات و نخلستان بوده اندوهمچنین دارای بدنهای بزرگ ومحکم وعمرهای طولانی وبت میبرستیدند که به خاطر تمرد از بیامبرشان هلاک شدند وقوم ثمود به جای آنها امدند

زهره آقاجانزاده-ارشد تاریخ اسلام

جزیر العرب

  جزیره العرب

 - موقعیت جغرافیایی واجتمایی وتمدنی

شبه جزیره عربستان(جزیره العرب)بزرگترین شبه جزیره جهان است که در جنوب غربی اسیا قرار گرفته است0این شبه جزیره از شمال غربی به جنوب شرقی به شکل ذوزنقه غیرمنتظم است ومساحت ان تقریبا سه میلیون ودویست هزار کیلومتر مربع کشور کنونی عربستان سعودی از 5قسمت 4قسمت ان را شامل می شود وبقیه ان بر حسب تقسیم بندی سیاسی کنونی جهان 6واحد سیاسی یمن وعمان وامارات متحده غربی وقطر وبحرین وکویت تشکیل می دهند0این شبه جزیره از طرف جنوب به خلیج عدن وتنگه باب المندب واقیانوس هندودریای عمان محدود شده واز مغرب به دریای سرخ وازشرق به خلیج عمان وخلیج فارس وعراق وازشمال به بیابان بهناوری که ازیک سوبه دره فرات وازسوی دیگر به سرزمین سوریه منتهی میشود 0ازآنجا که دراین منطقه مرز طبیعی مانند رود وکوه وجود ندارد چغرافی نویسان از قدیم در زمینه حد شمالی عربستان اختلاف نظر داشته اند

علت خشکی این شبه جزیره با آبهای اطرافش وجود یک رشته کوهستانی است که ازشبه جزیره سینا آغاز ودرطرف غربی عربستان همه جا به امتداد دریای سرخ مانند دیوار بلندی کشیده میشود واز گوشه جنوب غربی بیچ خورده وساحل جنوبی وشرقی عربستان راتا خلیج فارس دور میزند0بدین ترتیب سه طرف عربستان بااین دیوار بلند کوهستانی محصور شده است واین دیوار مانع نفوذرطوبت دریاها به این منطقه گشته است0

ازطرف دیگروسعت آبهای مجاور به قدری کم است که گرمی وخشکی این اراضی وسیع وکم باران آفریقایی-آسیایی راتعدیل نمیکند زیرا وزش بادهای موسمی منظم (سموم)که در داخل عربستان موجب میشود بارانهای بابرکت اقیانوس هند که به وسیله ابرهای باران زای اقیانوس هند که از جنوب مایه میگیرد کمتر بهداخل جزیره العرب نفوذ کند0                                                    

جغرافی نویسان عرب وغیر عرب جزیره العرب را گاهی برحسب وضع طبیعی(آب وهوا)وگاهی براساس نزاد وقوم تقسیم کردهاند0بعضی از دانشمندان معاصر آنرا به سه بخش اصلی تقسیم کرده اند 1-بخش مرکزی که(صحرای عرب)نامیده اند2-بخش شمالی که (حجاز)نام دارد3-بخش جنوبی که(یمن)است

 اقوام شبه جزیره

1-بائده:از قدیمی ترین اعراب بودند مثل عاد وثمود که ازبین رفتند2-عدنانیان:فرزندان عدنان عرب غیر اصیل (جد 20 بیامبر)که قریش به نظربن کنانه می رسد از این دسته هستند3-قحطانیان:فرزندان یعرب بن قحطان عرب اصیل که در یمن ساکن بودند مثل اوس وخزرج0

منبع:تاریخ اسلام -اقای مهدی بیشوایی

زهره آقاجانزاده-ارشد تاریخ اسلام

حمیریان

 

تاریخ نگاران عصر بادشاهان سبا وذی ریدان دوره بعداز آن سبا-ذی ریدان-حضرموت-یمنت رادو عصری می دانند که حمیریان در آن بوده اند از این دوعصر حکومت های حمیری اول ودوم رواج یافته است

حکومت حمیری اول(بادشاهان سبا وذی ریدان 115ق م-300م) :بنیانگذار این حکومت ال شرح یهنب نام دارد که بنای معروفترین قصر یمن (غمدان )به او نسبت داده شده است 0حمله معروف رومیها به نام آیلیوس گالیوس حاکم رومی مصر دراین حکومت رخ داد0هدف از این حمله تصرف یمن وتسلط برراههای تجارت تحت سلطه بادشاهان سبا وثروتهای یمن وباکسازی دریای احمر ازوجود قراصنه (دزدان دریایی)بود0در  این حمله به دلیل رنج و تحمل دشواریهاوانواع بیماریها ناکام ماندند وبرای رسیدن به هدف خود در تصرف جزیره العرب مجبور شدند از راه صلح تجاری حکومتهای عربی وامارتهای محلی به روابط سیاسی وتجرت دریایی بسنده کنند 0که این صلح مربوط به سواحل گسترده ای از سرزمینهای جنوبی متصل به دریای احمر وساحل اقیانوس هند تا حضرموت وساحل عزانیا در آفریقا بود0درعصر حکومت اول ضعف بر حکومت سرایت کردوابتدا بطالسه وبعد رومیا شروع به تصرف راههای تجاری دریای احمر کردند0بندرلویکه کومه(مدینه البیضاء)در زمانبطالسه مهمترین مرکز تجاری در سواحل حجاز بود که از طریق این بندر کشتیها به ساحل مصر می رسید تا بارها تخلیه شود ورومیها براین راههای تجاری در دوستی با حکومت حبشه تسلط یافتند که خسارت وآسیب زیانباری بر اقتصاد یمن به مراتب بیشتر از شکستن سد مارب وارد کرد0آخرین بادشاه حکومت حمیری اول که به تبابعه معروفند ملک یاسر یهنعم که دوره   حیات او به روزگار حضرت سلیمان باز می گردد0فتوحات عظیمی به او نسبت دادهاند که حمیریان وقحطانیان راگرد آوردوبه لشگر کشی برداخت وبخشهای وسیعی را درنوردید وبعد از او فرزندش یرعش حمیری دوم را تشکیل داد0

زهره آقاجانزاده  -ارشد تاریخ اسلام معصومیه-قم -کتاب تاریخ عرب قبل ازاسلام  عبدالعزیز سالم