مسلمانان و جغرافیا
مسلمانان و جغرافیا
گفته شده جغرافیا میراث تمدنهای پیشین به ویژه یونان،ایران و هند بوده و
با مطالعه و ترجمه آثارآنان گسترش یافت.
در هند:
مهم ترین منبع درباره جغرافیای هندی – کتاب سوریا سدهانته است که
از سانسکریت به عربی ترجمه شده است.
در یونان :
ترجمه آثار بطلمیوس که محمدبن موسی خوارزمی بااقتباس ازآن کتاب نوشته است.
تاریخچه
- قبل از سده سوم هجری :نوشته مستقلی وجود نداشت.
- از سده سوم هجری به بعد :دوران نو آوری و پیشرفت دانش جغرافیا
زیرا:
1.آشنایی باآثار بطلمیوس
2.ترجمه ها
3.به وجود آمدن نمونه هایگوناگون جغرافیای وصفی
4.تألیف آثار و ایجاد سفرنامه های گوناگون
- سده چهارم
1.پیدایش مکتب جغرافیای اسلامی که به وصف مسالک و ممالک، اهمیت ویژه ای می داد
2.اوج نوشته های جغرافیایی
پیشرفت دانش جغرافیا باتقسیم بندی به ادوار:
دوره اول:
سده های سوم و چهارم هجری =آغازرشد و بالندگی علم جغرافیا
نوع نوشته های جغرافیایی
1- متونی درباره جهان وعالم ویا مرکز جهان اسلام
2- گزارش های سرزمین های اسلامیکه هر ناحیه ایالت را اقلیم جداگانه دانسته است
3- تألیف بیش از ده عنوان کتاب توسط ابن خرداد به – یعقوبی ( البلدان ) – ابن فقیه همدانی(اخبار البلدان) –مسعودی( مروج الذهب و معادن الجوهر)
دوره دوم:
سده پنجم = رونق جغرافیا
هم دانش اقتباس شده و هم پژوهشهایی که از راه مشاهده و سیاحت به دست آمده بود – در سطح بالای پیشرفت قرار گرفت.
ابو ریحان بیرونی فنی ترین وپیچیده ترین شاخه های دانش جغرافیا – جغرافیای ریاضی– را پایه گزاری کرد.
دوره سوم:
سده ششم تا دهم = دوره تلفیق
تلخیص و نقل معلومات سنتی ونظری از کتب نویسندگان گذشته
آثار این دوره به هشت دسته تقسیم می شود:
1.وصف جهان 2.متون کیهان شناسی3.فرهنگ های جغرافیایی 4.کتب زیارت نامه ای
5.سفرنامه ها 6.متون دریانوردی7.نجومی 8.جغرافیای محلی
دوره چهارم :
سده یازدهم تا سیزدهم = دوره سکون
آشنا شدن با جغرافیای اروپایی –ترجمه آثار جغرافیای غربی
خلاصه مطلب
کتب وارداتی و ترجمه آنها: مثل کتاب سوریا سدهانته – در هند و کتاب های بطلمیوس و دیگر دانشمندان از یونان
حاشیه نویسی: اقتباس از کتاب بطلمیوس– توسط محمد بن خوارزمی
تتمه و تکمله: به وجود آمدن نمونه های گوناگون جغرافیایی و صفی و تألیف آثار و ایجاد سفرنامه های گوناگون
دوره نقد: 1- تعالی(سده چهارم) –پیدایش مکتب جغرافیای اسلامی( وصف مسالک و ممالک و اوج نوشته های جغرافیایی
2.از نو بنیان(سده پنجم) – پایه گذاری فنی ترین و پیچیده ترین شاخه دانش جغرافیا – دانش جغرافیای ریاضی
ادوار تطوردانش جغرافیا
دوره اول – آغاز رشد و بالندگی علم جغرافیا(سده سوم و چهارم هجری)
دوره دوم – رونق جغرافیا (سده پنجم)
دوره سوم – دوره تلفیق (سده ششم تا دهم)
دوره چهارم – دوره سکون ( سده یازدهم تا سیزدهم)
نویسنده: فاطمه ایزدشناس-دانشجوی ارشد تاریخ اسلام-معصومیخ قم
